حضور گیاهان در محیط کار، یکی از عوامل مهم در بهبود کیفیت محیط داخلی به حساب می‌آید و از راه‌های متفاوتی می‌توان این بهبود کیفیت را بررسی کرد. اما به طور معمول، باید به دو سوال اصلی پاسخ داد:
اول این که چگونه می‌توانیم اطمینان پیدا کنیم که حضور گیاهان می‌تواند تأثیر مثبتی در کارایی کارکنان داشته باشد؟ و بعد این که چه نوع گیاهانی برای محیط کار مناسب‌اند و چه شاخص‌هایی باید برای انتخاب نوع و تعداد گیاهان در نظر گرفته شود؟
گیاهان، انسان‌ها و محیط کار
اگر گیاهان را یکی از اصلی‌ترین عناصر طبیعت بدانیم و دانسته‌های زیست‌شناختی را جدی بگیریم، متوجه خواهیم شد که ارتباط عمیقی بین گیاهان و انسان‌ها و جود دارد که علاوه‌بر بعد جسمانی و بیولوژیک، این ارتباط می‌تواند بر سایر ساحت‌های وجود انسان، مانندِ عادات، خلق و خو و سبک زندگی نیز تأثیر بگذارد.
در ساده‌ترین تعریف ممکن، گیاه‌ها موجودات زنده‌ای هستند که برای رشد و نمو، به سه عنصر آب، خاک و نور نیاز دارند؛ اما برای انسان‌ها، تعامل با گیاهان می‌تواند معناهای جانبی فراوانی نیز داشته باشد.
ارتباط انسان با گیاهان را می‌توان در سه سطح بررسی کرد: ۱-مشاهدۀ تصاویر گیاهان ۲-بودن در کنار گیاهان و ۳-درگیری و تعامل با گیاهان.
برای اکثر ما در طول زندگی روزمره، پیش می‌آید که از طریق رسانه‌های تصویری، مناظر طبیعی‌ای را مشاهده کنیم که دربرگیرندۀ تصاویر گیاهان، گل‌ها و درختان باشد و احتمالاً موافقیم که وقتی در طبیعت هستیم و این موجودات زنده را از نزدیک نگاه می‌کنیم، شرایط فرق می‌کند و این مشاهده، لذت‌بخش‌تر است.
علاوه‌بر مشاهده، و هنگامی که ارتباط با گیاهان به سطح تعامل مستقیم می‌رسد، نوع دیگری از لذت نصیب انسان می‌شود که توصیف شاعرانۀ آن، بعلاوۀ توضیحات و دلایل عملی‌ای که از مزایای این ارتباط خبر می‌دهند، می‌توانند انگیزۀ کافی را برای میل انسان به تعامل با گیاهان به‌وجود بیاورند.
از طرفی ما انسان‌ها در زندگی مدرنِ شهری، بیش از حد معمول ارتباط خود را با گیاهان از دست داده‌ایم و برای ابقا و احیای این ارتباط، نیازمند خلاقیت و به‌کارگیری نوآوری‌هایی در این زمینه هستیم.
محل کار به‌عنوان مکانی که اکثر ما بخش عمده‌ای از ساعات زندگی خود را در آن سپری می‌کنیم، یکی از مکان‌هایی است که می‌تواند تأمین کنندۀ این فقر ارتباط با گیاهان باشد و تحقیقات بسیاری نشان داده‌اند که ارتباط با گیاهان، چه به‌صورت ارادی و چه به صورت ناخودآگاه، می‌تواند منجر به بروز واکنش‌های مثبت فراوانی از سوی روان و بدن انسان شود و فقط کافی‌ست که با آموزش، فرهنگ‌سازی و تکرار تجربۀ حضور در محیط‌های طبیعی، از مزایای این تأثیرات مثبت بهره‌مند شویم.
اگر قرار باشد به‌صورت موردی، تأثیرات مثبتی که حضور گیاهان در محل کار بر کارکنان دارد را نام ببریم، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- افزایش میزان آرامش و کمک به بهبود خلاقیت افراد.
- کاهش میزان آلودگی‌های صوتی، دود و نورهای مصنوعی و مزاحم.
- کمک به سادگیِ درک فضا توسط افراد به‌واسطۀ استفاده از بافت‌ها و رنگ‌های مختلف.
- ایجاد زیبایی بصری و اقناعِ ذوق زیبایی‌شناختی کارکنان.
- کمک به افزایش تمرکز و بهبود تعاملات جمعی.
- جذب گازهای خطرناک و تولید اکسیژن.
چه تعداد از چه گیاهی و برای کجا؟
همانطور که قبل‌تر گفته شد، گیاهان برای ادامۀ حیات خود به سه منشاء اصلی نیازمندند: آب، خاک و نور ؛ کمیت و کیفیت این سه منشاء می‌تواند تأثیر بسزایی بر میزان سلامت گیاهان داشته باشد و به طور کلی در انتخاب کمیت و کیفیت گل و گیاه برای محل کار ، چند پارامتر اصلی این‌ها هستند:
- تناسب هزینه‌ها با بودجۀ تخصیص داده شده
- سازگاری گیاه، با شرایط اقلیمی
- میزان ماندگاری گیاه
- میزان سهولت نگهداری از گیاه
- تناسب بصری گیاه با طراحی داخلی
عوامل مختلفی مانند دمای هوا، جریان هوا، میزان رطوبت، میزان نور، کیفیت خاک و میزان نور می‌توانند نقش پررنگی در چگونگی انتخاب گیاهان برای محیط کار داشته باشند و ویژگی‌های هر گیاه نیز، میزان نیاز آن گیاه به آب، خاک و نور را به ما نشان می‌دهد و به انتخاب بهتر از سوی ما کمک می‌کند.
از سویی دیگر، مبلمان ادارات و شرکت‌ها می‌توانند آزادکنندۀ سمومی مانند فرمالدهید در هوا باشند. کامپیوترها، پرینترها و دستگاه‌های کپی نیز مقداری کربن‌دی‌اکسید و گازهای سمی دیگر به هوا وارد می‌کنند که این گازها نیز برای سلامت ما مضر هستند. ترکیبات آلی مضری همچون بنزن و تولوئن نیز در بسیاری از محیط‌های شغلی وجود دارند.
استفاده از گیاهان راه حلی ساده و سازگار با طبیعت برای کاهش تراکم این ترکیبات در هوا و بهبود کیفیت هوای محیط‌های شغلی است و طبیعتاً هنگامی که هوای شهر نیز آلوده باشد، این گیاهان می‌توانند حداقل در ساعات کاری، ما را از این آسیب‌ها دور نگه دارند.
تحقیقات نشان می‌دهد که گیاه «نخل سبز برگ پنجه‌ای» در هر ساعت می‌تواند ۲۰ میلی‌گرم از گاز آمونیاک موجود در هوا را جذب و حذف کند و گیاه «داودی گلدانی» در هر ساعت قادر است ۱۵ میلی گرم از گاز سمی فرمالدهید را جذب کند و تأثیر منفی آن را از بین ببرد.
همچنین اگر تولید اکسیژن را یکی از اصلی‌ترین کارکردهای حضور گیاهان در محیط کار بدانیم، برای انتخاب نوع گیاه بهتر است که به سراغ گیاهانی از خانواده‌های نخل(شامادورا- اریکا- لیدی پالم) ، سانسوریا، آگلونما، پتوس، گندمی و پپرومیا قاشقی برویم. چرا که این دسته از گیاهان، تولید اکسیژن بیشتری نسبت به مابقی گیاهان دارند.
در نهایت می‌توان گفت، به‌کارگیری گیاهان در طراحی داخلی فضای کاری، فوایدی بیش از آنچه مطرح شد در بر دارد و اگر این امر جدی گرفته شود و منابع مالی و انسانی کافی برای نگهداری از گیاهان نیز در نظر گرفته شود، تأثیر مثبت آن در طولانی مدت، مشهود و غیرقابل انکار خواهد بود.
