بر اساس ماده ۵۱ قانون کار، ساعات کار کارگران در شبانه‌روز نباید بیشتر از ۸ ساعت بشود و همچنین مجموع ساعات کار در هر هفته نیز نباید از ۴۴ ساعت بیشتر باشد. با این توضیح که در کارهایی که «سخت، زیان‌آور و زیر زمینی» سقف کار روزانه ۶ ساعت و سقف کار هفتگی ۳۶ ساعت است و نباید از این مقدار تجاوز کند.
پس اگر قرار باشد تعریف دقیقی از اضافه‌کاری بیان کنیم، باید بگوئیم که « اضافه‌کاری، ارجاع توافقیِ کار به کارگر از سمت کارفرما و در ساعات غیرکاری است.»
-انواع اضافه‌کاری:
۱-اضافه‌کاری عادی:
به انجام کار، خارج از ساعت کار عادی و در روزهای کاری، اضافه‌کاری عادی می‌گویند؛ کارفرما برای هر ساعت اضافه‌کاری عادی باید ۴۰% بیشتر از مزد عادی را بازای هر ساعت کار به کارگر پرداخت کند.
۲-اضافه‌کاری روز تعطیل (تعطیل‌کاری):
در صورتی‌که کارگر در روزهای تعطیل رسمی مشغول به کار باشد، ساعات کاری در این روزها را تعطیل‌کاری می‌گویند؛ کارفرما برای هر ساعت تعطیل کاری باید ۴۰% اضافه بر مزد هر ساعت کار عادی را به کارگر پرداخت کند.
نکته: بر اساس ماده ۶۳ قانون کار علاوه‌بر تعطیلات رسمی کشور، روز کارگر (۱۱ اردیبهشت) نیز جزء تعطیلات
رسمی کارگران به حساب می‌آید.
۳-اضافه‌کاری در روز جمعه (جمعه‌کاری):
روز جمعه، روز تعطیل هفتگی کارگران با استفاده از مزد می‌باشد. در امور مربوط به خدمات عمومی نظیر آب، برق، اتوبوس‌رانی و یا در کارگاه‌هایی که بر حسب نوع یا ضرورت کار و یا توافق طرفین، به‌طور مستمر روز دیگری
برای تعطیلی تعیین می‌شود نیز همان روز در حکم روز تعطیل هفتگی خواهد بود و به هر حال تعطیلی یک روز معیّن در هفته اجباری است.
کارگرانی که به هر عنوان در روزهای جمعه کار می‌کنند، در قبال عدم استفاده از تعطیلی روز جمعه، باید ۴۰% اضافه بر مزد عادی خود دریافت کنند.
۴-اضافه‌کاری در شب (شب‌کاری):
«کار روز» کاری است که زمان انجام آن از ساعت ۶ بامداد تا ۲۲ باشد و «کار شب» کاری است که بین ۲۲ تا ۶ بامداد انجام شود.
برای هر ساعت کار در شب، تنها به کارگران غیرنوبتی(کارگرانی که به صورت نوبت‌کاری فعالیت ندارند) ۳۵% اضافه بر مزد ساعت کار عادی تعلق می‌گیرد.
«اضافه‌کاری در شب»با «شب‌کاری» تفاوت دارد. برای آنکه این تفاوت را بهتر متوجه شوید به مقالۀ «نوبت‌کاری چیست؟» مراجعه کنید و توضیحات مربوط به «شب‌کاری» را مطالعه کنید.
-قوانین و ممنوعیت‌های قانونی در رابطه با اضافه‌کاری:
۱- بر اساس قانون، میزان اضافه‌کاری نباید بیشتر از ۴ ساعت در روز باشد(مگر در موارد استثنائی و با توافق طرفین)
۲- ارجاع کار اضافی به کارگرانی که کار شبانه یا کارهای خطرناک، سخت و زیان‌آور انجام می‌دهند ممنوع است.
۳- ارجاع کار اضافی با تشخیص کارفرما به شرط پرداخت اضافه‌کاری و برای مدتی که جهت مقابله با اوضاع و احوال زیر ضرورت دارد مجاز است و حداکثر اضافه‌کاری در این شرایط می‌تواند ۸ ساعت در روز باشد:
الف – جلوگیری از حوادث قابل پیش‌بینی و یا ترمیم خسارتی که نتیجه‌ی حوادث مذکور است.
ب – اعاده‌ی فعالیت کارگاه، در صورتی که فعالیت مذکور به علت بروز حادثه یا اتفاق طبیعی از قبیل، سیل، زلزله و یا اوضاع و احوال غیرقابل پیش‌بینی دیگر قطع شده باشد.
۴- پس از انجام کار اضافی در موارد فوق، کارفرما مکلف است حداکثر ظرف مدت ۴۸ساعت، موضوع را به اداره‌ی کار و امور اجتماعی اطلاع دهد تا ضرورت کار اضافی و مدت آن تعیین شود.
۵- در صورت عدم تأیید ضرورت کار اضافی توسط اداره‌ی کار و امور اجتماعی محل، کارفرما مکلف به پرداخت غرامت و خسارات وارده به کارگر خواهد بود.
