Software as a Service(SaaS)، یک مدل محاسبات ابری است؛ مدلی که با ارائۀ اپلیکیشن‌های نرمافزاری در فضای اینترنت، باعث شده است که بتوانیم بدون نصب، و صرفاً از طریق یک مرورگر به نرم‌افزارها دسترسی داشته باشیم و از آنها استفاده کنیم.
راهکارهای SaaS، شیوۀ دسترسی سازمان‌ها به نرم‌افزارها را متحول کرده‌اند؛ وقتی فقط با استفاده از مرورگرها بتوانید به راهکارهای نرمافزاری دسترسی داشته باشید، یعنی دیگر نیازی به زیرساخت‌های گسترده یا سرمایه‌گذاری‌های غیرضروری و هنگفت نخواهید داشت.
برای استفاده از راهکارهای SaaS، تنها کافیست که یک مرورگر داشته باشید. درواقع، محلِ نصب نرم افزار به عنوان یک سرویس (SaaS) شیوه دسترسی سازمان ها و استفاده از نرم افزارهای کاربردی را متحول کرده است. راه‌حل‌های SAAS رویکردی انعطاف‌پذیر و مقیاس‌پذیر برای تحویل نرم‌افزار ارائه می‌دهند و به کسب‌وکارها اجازه می‌دهد تا از برنامه‌های کاربردی قدرتمند بدون نیاز به زیرساخت‌های گسترده یا سرمایه‌گذاری اولیه استفاده کنند.
۱.مقدمه‌ای بر راهکارهای SAAS
۱.۱ نرم‌افزار به‌عنوان‌سرویس (SAAS)
نرم‌افزار به‌عنوان‌سرویس (SAAS) یک مدل تحویل نرم‌افزار است که در آن برنامه‌ها توسط یک ارائه‌دهنده میزبانی می‌شوند و از طریق اینترنت در دسترس کاربران قرار میگیرند. برخلاف مدل‌های نرم‌افزار سنتی که نیاز به نصب و نگهداری روی سرورهای یا رایانه‌های محلی دارند، راه‌حل‌های SAAS در یک محیط اشتراکی عمل می‌کنند. کاربران می‌توانند از طریق مرورگر وب به نرم‌افزار و قابلیت‌های آن دسترسی داشته باشند و دیگر نیازی به نصب و به‌روزرسانی‌های پیچیدۀ نرمافزاری نخواهند داشت. راه‌حل‌های SAAS طیف گسترده‌ای از برنامه‌ها، از جمله مدیریت ارتباط با مشتری (CRM)، برنامه‌ریزی منابع سازمانی (ERP)، مدیریت پروژه، و ابزارهای همکاری سازمانی را در بر می‌گیرد.
۱.۲. مزایای راهکارهای SAAS
راهکارهای SAAS مزیت‌های بسیار جذابی را به سازمان‌ها ارائه می‌دهند؛ مهمترین این مزیت‌ها انعطاف‌پذیری و مقیاس‌پذیری است. SAAS به کسب‌وکارها این امکان را می‌دهد تا به‌راحتی میزان استفاده از نرم‌افزار خود را بر اساس نیازهای خاص‌منظورۀ خود افزایش یا کاهش دهند. اگر کسب‌وکارها رشد کنند، به‌راحتی می‌توانند کاربران بیشتری را اضافه کنند و بدون دردسر خریدِ سخت‌افزار یا لایسنس نرمافزاری، می‌توانند به قابلیت‌های جدید یک سیستم دسترسی داشته باشند. این انعطاف‌پذیری سازمان‌ها را قادر می‌سازد تا به سرعت با تقاضاهای درحال تغییر بازار سازگار شوند و منابع نرمافزاری خود را به‌طور کارآمد مدیریت کنند.
۱.۳. مقیاس‌پذیری در راهکارهای SAAS
مقیاس‌پذیری یک جنبۀ حیاتی از راهکارهای SAAS است. با مدل‌های نرم‌افزار سنتی، سازمان‌ها معمولاً هنگام مقیاس‌بندیِ عملیات خود با چالش‌هایی مواجه می‌شوند، زیرا این امر مستلزم سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی در خرید سخت‌افزار، تجهیز زیرساخت و منابع انسانی متخصص در زمینۀ فناوری اطلاعات است. SAAS این موانع را با ارائۀ یک پلتفرم مقیاس‌پذیر که در آن منابع به‌راحتی با تغییر نیازهای سازمان قابل تغییر هستند، از بین می‌برد. راهکارهای SAAS با افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی، تطبیق پایگاه کاربر رو به رشد و همچنین ادغام سریع قابلیت‌های جدید و ارائۀ آن به کاربران، مقیاس‌پذیری لازم را برای حمایت از رشد و گسترش کسب‌وکارها به‌وجود می‌آورند.
۱.۴. مقرون‌به‌صرفه بودن راهکارهای SAAS
راهکارهای SAAS یک جایگزین مقرون‌به‌صرفه برای مدل‌های نرم‌افزار سنتی هستند. به‌جای هزینه‌های خرید لایسنس نرم‌افزار و تجهیزات سخت‌افزاری، سازمان‌ها به‌صورت مقطعی هزینۀ اشتراک می‌پردازند. این مدل اشتراکی به کسب‌وکارها اجازه می‌دهد تا منابع خود را با کارایی بیشتری تخصیص دهند، آنها فقط برای نرم‌افزارهایی که مورد نیاز و مورد استفاده، هزینه می‌کنند. همچنین هزینه‌ها و پیچیدگی‌های نگهداری نرم‌افزار، به‌روزرسانی و مدیریت زیرساخت نیز توسط شرکت نرمافزاری ارائه‌دهندۀ SAAS پرداخت خواهد شد و این هزینه‌ها نیز حذف می‌شوند. این مقرون‌به‌صرفه بودن، SAAS را به‌ویژه برای شرکت‌های کوچک و متوسط (SMEs) که ممکن است بودجه یا منابع فناوری اطلاعات محدودی داشته باشند، بسیار جذاب می‌کند.
۲.ملاحظات امنیتی در راهکارهای SAAS
۲.۱ اهمیت امنیت در SAAS
امنیت یک نگرانی اساسی برای سازمان‌هایی است که از راهکارهای SAAS استفاده می‌کنند. هنگامی که بحث بر سرِ ذخیره و پردازش داده‌ها در فضای ابری باشد، اطمینان از محرمانه بودن، یکپارچگی و در دسترس بودن اطلاعات، اهمیت بسیار زیادی پیدا می‌کند.
ارائه‌دهندگان نرم‌افزارهای مبتنی بر ابر، اهمیت امنیت را درک می‌کنند و سرمایه‌گذاری زیادی در اقدامات قوی برای محافظت از داده‌های مشتریان خود انجام می‌دهند. آنها از تکنیک‌های رمزگذاری پیشرفته برای محافظت از اطلاعات حساس، چه در حین انتقال و چه در حین ذخیره‌سازی، استفاده می‌کنند. علاوه بر این، ارائه‌دهندگان SAAS کنترل‌های دسترسی سختگیرانه‌ای را درنظر میگیرند تا اطمینان حاصل کنند که فقط افراد مجاز می‌توانند به داده‌ها دسترسی داشته باشند یا در آنها تغییر ایجاد کنند. ممیزی‌های امنیتی منظم و ارزیابی آسیب‌پذیری‌ها برای شناسایی و رفع هر گونه آسیب‌پذیری احتمالی، کار دیگری است که توسط شرکت‌های نرمافزاری ارائه‌دهندۀ خدمات ابری انجام می‌شود.
۲.۲ اقدامات برای تضمین امنیت در راه‌حل‌های SAAS
ارائه‌دهندگان SAAS طیف وسیعی از اقدامات امنیتی را برای محافظت از زیرساخت‌ها و داده‌های مشتریان خود به کار میگیرند. اقداماتی که شامل موارد زیر است:
۲.۲.۱. احراز هویت چندعاملی (MFA):
MFA با الزام کاربران به ارائۀ چندین مدرک، مانند ارسال کد یکبارمصرف به موبایل برای ورود به سیستم، یک لایۀ امنیتی جدید اضافه می‌کند.
۲.۲.۲ سیستم‌های تشخیص نفوذ (IDS):
IDS بر ترافیک شبکه نظارت می‌کند و هرگونه تلاش برای دسترسی غیرمجاز یا فعالیت‌های مخرب را شناسایی و مسدود می‌کند.
۲.۲.۳ فایروال‌ها:
فایروال‌ها شبکه‌های خصوصی را از شبکه‌های عمومی جدا می‌کنند و از دسترسی غیرمجاز به داده‌ها جلوگیری می‌کنند.
۲.۲.۴ پشتیبان‌گیری از داده‌ها:
پشتیبان‌گیری منظم از داده‌ها تضمین می‌کند که در صورت بروز یک حادثۀ غیرمنتظره یا از دست رفتن داده‌ها، می‌توان داده‌ها را بازیابی کرد.
۲.۳ حفظ حریم خصوصی و انطباق داده‌ها در راه‌حل‌های SAAS
حفظ حریم خصوصی داده‌ها یک نگرانی قابل توجه برای سازمان‌ها است؛ به ویژه زمانی که با افزایش تعداد مقررات حفاظت از داده‌ها و افزایش احتمال آسیب‌های اینترنتی و شبکه‌ای مواجه باشیم. ارائه‌دهندگان سرویس‌های SAAS باید به مقررات سختگیرانۀ حفظ حریم خصوصی داده‌ها پایبند باشند و اقداماتی را برای اطمینان از انطباق با قوانین و مقررات اجرا کنند. برخی از این اقدامات عبارتند از:
۲.۳.۱ انعقاد قراردادهای پردازش داده با مشتریان:
این قراردادها نحوۀ مدیریت، ذخیره و محافظت از داده‌ها را تشریح می‌کنند.
۲.۳.۲ ممیزی‌ها و گواهینامه‌های مستقل:
ارائه‌دهندگان SAAS تحت ممیزی و استانداردهای مستقل مانند ISO 27001 قرار میگیرند تا تعهد خود را به حفظ حریم خصوصی و امنیت داده‌ها نشان دهند.
۳.انتخاب و پیاده‌سازی راهکارهای SAAS
۳.۱ هنگام انتخاب راهکارهای SAAS چه عواملی را باید در نظر گرفت؟
ارزیابی نیازها و الزامات خاص کسب‌وکار شما ضروری است. قابلیت‌ها و ویژگی‌های کلیدی که برای جریان‌های کاری کسب‌وکار شما ضروری هستند را شناسایی کنید و اطمینان حاصل کنید که راهکارهای SAAS با آن الزامات همسو است. عواملی مانند مقیاس‌پذیری، قابلیت سفارشی‌سازی، قابلیت‌های یکپارچه‌سازی با سیستم‌های موجود، و کاربرپسند بودن را نیز حتماً در نظر داشته باشید.
۳.۲ بهترین روش‌ها برای پیاده‌سازی راهکارهای SAAS
پیاده‌سازی راهکارهای SAAS با موفقیت نیاز به برنامه‌ریزی و اجرای دقیق دارد. در اینجا برخی از Best Practiceها را باید حتماً لحاظ کنید و در نظر بگیرید:
۳.۲.۱. ارزیابی زیرساخت‌ها و فرآیندها
زیرساخت‌ها و فرآیندهای موجود در کسب‌وکار خود را به طور کامل ارزیابی کنید تا هرگونه چالش یا وابستگی بالقوۀ یکپارچه‌سازی را شناسایی کنید. اطمینان حاصل کنید که نرم‌افزار SAAS می‌تواند به‌طور یکپارچه با سیستم‌های موجود شما ادغام شود تا از اختلالات پراکندگی داده و جزیره‌ای بودن اطلاعات جلوگیری شود.
۳.۲.۲. تدوین یک برنامۀ اجرایی و زمان‌مند
با مشارکت ذینفعان کلیدی، یک برنامۀ اجرایی و جدول زمانی مشخص از بخش‌های مختلف تهیه کنید. تخصیص منابع، چگونگی فرآیند اجرا و اطمینان از ارتباط و همکاری موثر در طول مرحله اجرا را در این برنامه تعیین کنید.
۳.۲.۳. آموزش جامع به کاربران
آموزش جامعی به کارکنان خود ارائه دهید تا مطمئن شوید که آنها برای استفاده مؤثر از راهکار SAAS مجهز هستند. برای رسیدگی به هر گونه سؤال یا مشکلی که ممکن است در طول دورۀ انتقال ایجاد شود، پشتیبانی و منابع مداوم را به کارکنان ارائه دهید. اگر امکان مالی آن را داشتید، این کار را به متخصصان بسپارید و اگر چنین امکانی نداشتید، از اطلاعات نفراتی که در سازمان شما هستند و دانش بیشتری دارند بهره بگیرید.
۳.۲.۴. نظارت و ارزیابی مداوم اثربخشی راهکارها
با نظارت و ارزیابی مداوم عملکرد و اثربخشی راه حل SAAS، به‌طور منظم شاخص‌های کلیدی را بررسی کنید و ارزیابی کنید که آیا راهکار تهیه‌شده، با اهداف سازمان شما مطابقت دارد یا خیر. با شرکت ارائه‌دهندۀ راهکار SAAS در تماس باشید تا از به‌روزرسانی‌ها، ویژگی‌های جدید و پیشرفت‌هایی که می‌توانند استفادۀ شما از سیستم را بهینه کنند، مطلع شوید.
جمع‌بندی:
در پایان، می‌توان گفت که راهکارهای SAAS یک گزینهٔ جذاب برای سازمان‌هایی هستند که به دنبال راه‌حل‌های نرمافزاری منعطف، مقیاس‌پذیر و مقرون‌به‌صرفه می‌گردند.خیلی مهم است که هنگام انتخاب و پیاده‌سازی راهکارهای SAAS، عواملی مانند نیازها و الزامات خاص کسب‌وکار، امنیت و قابلیت‌های یکپارچه‌سازی در نظر گرفته شوند و شما با رعایت این عوامل، می‌توانید از مزایای راهکارهای SAAS به‌طور کامل بهره‌مند شوید و به افزایش بهره‌وری و کارایی سازمان خود کمک کنید.
