سامانۀ نسیم؛ بستری یکپارچه برای مدیریت مالی در سازمان‌های دولتی
راه‌اندازی سامانۀ نسیم بانک مرکزی در سال ۱۳۹۰ با هدف ساده‌سازی پرداخت حقوق‌ودستمزد، افزایش دقت در تراکنشهای مالی و تنظیم حساب‌های دولتی در بانک‌ها در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفت و در سال ۱۳۹۶، به‌طور رسمی راه‌اندازی شد. این پروژه با صورت‌بندی و اجرای یک سیستم بانکداری متمرکز موسوم به ABIS (Advanced Banking Integrated System) برای دولت این امکان را به‌وجود آورد که در یک درگاه اختصاصی، نظارت و کنترل موثری بر سپرده‌ها و تراکنش‌ها داشته باشد.
پروژۀ نسیم بانک مرکزی، نه‌تنها موجب افزایش سرعت و دقت در عملیات مالی می‌شود، بلکه به مدیران نیز کمک می‌کند تا وظایف تیم‌های خودر ا به‌طوری موثرتری برنامه‌ریزی واجرا کنند و در این مقاله قرار است به بررسی ویژگی‌ها و بخش‌های کلیدی سامانۀ نسیم بپردازیم و تأثیر آن در تحول مدیریت مالی در سازمان‌های دولتی را بررسی کنیم.
سامانۀ نسیم، دربرگیرندۀ مجموعه‌ای از ویژگی‌های کلیدی است که برای بهینه‌سازی فرآیندهای مالی و افزایش سطح شفافیت در سازمان‌های دولتی و بانک‌ها طراحی شده است. و در این قسمت به برخی از ویژگی‌های قابل توجه این سامانه اشاره خواهیم کرد:
قابلیت‌ها و امکانات:
قابلیت پشتیبانی چند ارزی:
سامانۀ نسیم با به‌وجود‌آوردن امکان استفاده از ارزهای مختلف در عملیات مالی، از جمله دریافت، پرداخت، انتقال، خرید و فروش، معاملات بین‌المللی را تا حد بسیار زیادی تسهیل کرده است و این امر باعث افزایش تطبیق‌پذیری در مراودات و تعاملات مالی بالاخص در خصوص معاملات بین‌المللی شده است.
در واقع با این قابلیت، سازمان‌های دولتی برای تعاملات بین‌المللی خود، انعطاف بسیار بیشتری خواهند داشت و به‌واسطۀ ارائۀ این سامانه از سوی بانک مرکزی، از بابت امنیت تراکنشهای خود نیز خاطرجمع خواهند بود.
سوابق جامع تراکنش‌ها:
سامانۀ نسیم سابقه‌های مربوط به تمامی تراکنشهای مالی و غیرمالی را حفظ می‌کند و با استفاده از این امکان می‌تواند به تاریخچه‌ای جامع از تغییرات شکل‌گرفته دسترسی داشته باشد. این ویژگی، شفافیت و پاسخگویی در عملیات مالی را تضمین می‌کند و می‌تواند برای جلوگیری از اقدامات خرابکارانه، بسیار موثر باشد.
امکان مدیریت عملیات داخلی خزانه:
سامانۀ نسیم، فرآیندهای مرتبط با نقدینگی را تسهیل می کند و به کمک آن می‌توان کلیۀ عملیات مربوط به خزانه‌داری داخلی بانک مرکزی را مدیریت کرد؛ این قابلیت، مدیریت کارآمد وجوه را امکان‌پذیر می‌کند و امکان اعمال کنترل‌های مختلف مالی را افزایش می‌دهد.
تنظیم سطوح دسترسی برای کاربران:
در سامانۀ نسیم، امکان تعریف سطوح دسترسی برای کاربران سیستم وجود دارد و سازمان‌ها می‌توانند مطمئن باشند که اطلاعات مالی حساس، فقط برای پرسنل مجاز قابل دسترسی است.
درواقع، در هنگام استفاده از سامانۀ نسیم، سازمان‌های دولتی و بانک‌ها می‌توانند از محرمانگی و حفظ امنیت داده‌های خود آسوده‌خاطر باشند.
سرصفحه‌های قابل تنظیم:
در سامانۀ نسیم امکان تعریف انواع مختلف حساب و سرصفحه وجود دارد؛ امکانی که منجر به بالاتررفتن قابلیت طبقه‌بندی و ساده‌ترشدن فرآیند گزارش‌دهی مالی می‌شود.
تولید اسناد حسابداری به‌صورت خودکار:
سامانۀ نسیم بانک مرکزی، علاوه‌بر امکاناتی که در اختیار سازمان‌ها و بانک‌ها قرار می‌دهد، اسناد حسابداری را نیز به‌طور خودکار تولید می‌کند و با این ویژگی، روند تولید و نگهداری از اسناد حسابداری تا میزان بسیار زیادی ساده می‌شود؛ علاوه‌بر این، سایر عملیات‌ها، مانند عملیات حقوق و دستمزد را نیز می‌توان به‌صورت دستی در این سامانه ثبت کرد.
مدیریت دوره‌های مالی:
در سامانۀ نسیم امکان تعریف دوره‌های مالی مختلف وجود دارد و می‌توان در از تمام بازه‌های زمانی، و بر اساس تعریف این دوره‌ها، گزارش‌های دقیقی از تراکنشهای مالی و داده‌های مالی فراهم کرد. ردیابی دقیق اطلاعات در دوره‌های مشخص، امکانات بسیار زیادی را برای تصمیم‌گیری و مدیریت منسجم در اختیار سازمان‌ها قرار می‌دهد.
گزارش‌های استاندارد و گزارش‌های سفارشی:
سامانۀ نسیم علاوه‌بر طیف گسترده‌ای از گزارشات مالی استاندارد، که در سطوح مختلف آنها را ارائه می‌کند، به کاربران این امکان را می‌دهد که گزارش‌های سفارشی مدنظر خود را نیز تولید کنند و نیازهای خود را در این زمینه برآورده کنند؛ در اختیار داشتن این امکانات گزارشی، تصمیم‌گیری آگاهانه را تسهیل می‌کند و برای سازمان‌های دولتی، بسیار کارآمد است.
امکان خروجی‌گرفتن از داده‌ها:
در سامانۀ نسیم، از تمامی اطلاعات می‌توان در قالب‌های متععدی خروجی گرفت. این امکان، یکپارچه‌سازی سیستم حسابداری و سیستم مالی را با سایر سیستم‌ها تسهیل می‌کند و قابلیت بسیار خوبی برای تسهیل تجزیه و تحلیل داده‌ها محسوب می‌شود.
مشتریان هدف سامانۀ نسیم، سازمان‌های دولتی و بانک‌ها هستند؛
پروژۀ نسیم بانک مرکزی، به‌طور خاص برای رفع نیازهای مدیریت مالی سازمان‌های دولتی و بانک‌ها طراحی شده است؛ این رویکرد هدفمند به‌واسطۀ عوامل متعددی که هدایت‌کنندۀ آن بوده‌اند، باعث شده است که استفاده از این سامانه، به یک ضرورت برای بانک‌ها و سازمان‌های دولتی تبدیل شود. عواملی مانند:
- ۱. انطباق با مقررات: سازمان‌های دولتی و بانک‌ها، در چارچوب‌های خاصی فعالیت می‌کنند و ملزم به رعایت الزامات مالی و تهیۀ گزارش‌هایی خاص، هستند؛ سامانۀ نسیم به‌گونه‌ای طراحی شده است که این استانداردهای نظارتی را رعایت کند و از رعایت اصول حسابداری دولتی و مقررات بانکی اطمینان حاصل کند. در حالی که سایر شرکت‌ها و بالاخص شرکت‌های خصوصی ممکن است ساختار مالی و تعهدات گزارش‌دهی متفاوتی داشته باشند که آن ساختارها ممکن است با سامانۀ نسیم همسو نباشد.
- ۲. امنیت و محرمانگی: سازمان‌های دولتی و بانک‌ها اطلاعات مالی حساس از جمله داده‌های طبقه‌بندی‌شده و اطلاعات شخصی افراد را در اختیار دارند. سامانۀ نسیم با درنظر گرفتن این تدابیر امنیتی قوی و در راستای حفاظت از این اطلاعات پیش رفته است و با اقدامات متعددی، از جمله تنظیم کنترل‌های دسترسی کاربران و پروتکل‌های رمزگذاری، از این اطلاعات حساس مراقبت می‌کند.
- ۳. پیچیدگی یکپارچه‌سازی: اجرایی‌شدن پروژۀ نسیم بانک مرکزی، به‌واسطۀ ایجاد یکپارچگی میان چندین سیستم و پایگاه داده در سازمان‌های دولتی و بانک‌ها راه‌اندازی شده است؛ این یکپارچگی مستلزم هماهنگی و همکاری گسترده‌ای میان ذینفعان مختلف است و این یکپارچگی با ابلاغ‌‌های دولتی، به‌وجود آمده است. تطبیق سیستم نسیم برای مورد استفاده قرارگرفتن توسط شرکت‌های خصوصی و سایر واحدهای اقتصادی، مستلزم تلاش‌های سفارشی‌سازی و یکپارچه‌سازی قابل توجهی است که به‌نظر می‌رسد امکان‌پذیر یا مقرون‌به‌صرفه نباشد.
- دامنه و مقیاس: سازمان‌ها و بانک‌ها معمولاً با عملیات مالی در مقیاس بزرگ سر و کار دارند؛ عملیاتی که شامل حساب‌ها، تراکنش‌ها و الزامات گزارش‌دهی متعددی است و طراحی پروژۀ سامانۀ نسیم به‌گونه‌ای بوده است که این پیچیدگی و حجم آن را به‌طور موثری مدیریت کند. سایر شرکت‌ها، به‌ویژه کسب‌وکارهای کوچک‌تر، ممکن است حجم عملیات مالی مشابهی نداشته باشند و توسعۀ این سامانه برای مورداستفاده قرارگرفتن از سوی این کسب‌وکارها، به‌نظر غیرضروری و غیرعملی می‌آید.
نتیجۀ نهایی:
سامانۀ نسیم بانک مرکزی، با پیاده‌سازی سیستم بانکداری متمرکز ABIS، مدیریت مالی سازمان‌های دولتی در ایران را متحول کرده است؛ این سامانه طیف وسیعی از ویژگی‌ها و مزایای ارزشمند را به بانک‌ها و سازمان‌های دولتی ارائه می‌دهد و طراحی آن به‌طور خاص برای پاسخگویی به نیازها و رعایت الزامات این دو گروه از سازمان‌ها است.
سامانۀ نسیم با ارائۀ خدمات انحصاری به بخش دولتی و بانک‌ها، علاوه‌بر افزایش کارایی و کاهش خطا، التزام به استانداردهای خاص را نیز تضمین می‌کند و بهبود مدام این سامانه، می‌تواند منجر به افزایش شفافیت، مسئولیت‌پذیری و قدرت تصمیم‌گیری در دولت و سازمان‌های دولتی شود.